กิจกรรมที่ 1: กิจกรรมอำนวยการส่งเสริมต้นทุนทางวัฒนธรรมเชิงผสมผสานภูมิปัญญาและวิถีชีวิตท้องถิ่นเพื่อการสร้างคุณค่า และเพิ่มมูลค่าชุมชน
กิจกรรมที่ 2: อบรมเชิงปฏิบัติการการย้อมผ้าไหมลายอัตลักษณ์ด้วยสีธรรมชาติโดยชุมชนตำบลโคกตะเคียน ตามแนวคิดเศรษฐกิจสร้างสรรค์

การพัฒนาชุมชนให้มีความเข้มแข็งและยั่งยืนจำเป็นต้องอาศัยการส่งเสริมทุนทางวัฒนธรรมและภูมิปัญญาท้องถิ่น ซึ่งเป็นรากฐานสำคัญในการสร้างอัตลักษณ์และคุณค่าทางเศรษฐกิจ อย่างไรก็ตาม ชุมชนจำนวนมากยังคงเผชิญกับความท้าทายในการบริหารจัดการมรดกทางวัฒนธรรมและทรัพยากรธรรมชาติให้เกิดประโยชน์สูงสุด

ตำบลโคกตะเคียน อำเภอกาบเชิง จังหวัดสุรินทร์ เป็นพื้นที่ที่มีศักยภาพสูง ทั้งในด้านทุนทางวัฒนธรรมที่หลากหลายและทุนทางธรรมชาติที่โดดเด่น เช่น แหล่งท่องเที่ยวเชิงนิเวศ “ผามะนาว” ซึ่งมีทิวทัศน์สวยงามและเป็นที่สนใจของนักท่องเที่ยว จากการลงพื้นที่ทำงานอย่างต่อเนื่องของสำนักศิลปะและวัฒนธรรม มหาวิทยาลัยราชภัฏสุรินทร์ ตลอดระยะเวลา 4 ปี (พ.ศ. 2564-2567) พบว่าชุมชนมีความต้องการพัฒนาคุณภาพชีวิตโดยการนำวัฒนธรรมและความเชื่อมาต่อยอดเพื่อสร้างรายได้

ด้วยศักยภาพและความต้องการดังกล่าว สำนักศิลปะและวัฒนธรรม มหาวิทยาลัยราชภัฏสุรินทร์ จึงได้ดำเนินโครงการนี้ขึ้น ในวันที่ 21 และ 24-26 มีนาคม ๒๕๖8 ณ เทศบาลตำบลโคกตะเคียน เพื่อเชื่อมโยงต้นทุนทางวัฒนธรรมเข้ากับการท่องเที่ยวเชิงนิเวศวิทยา และยกระดับผลิตภัณฑ์ชุมชนตามแนวคิดเศรษฐกิจสร้างสรรค์ โดยโครงการนี้มุ่งเน้นการเปิดโอกาสให้ทุกภาคส่วน โดยเฉพาะกลุ่มครัวเรือนยากจนได้มีส่วนร่วม เพื่อเป็นกลไกในการลดความเหลื่อมล้ำและขจัดความยากจนในพื้นที่ สอดคล้องกับ เป้าหมายการพัฒนาที่ยั่งยืน (SDGs) ข้อที่ 1 และ 10

โครงการดำเนินงานผ่านกระบวนการมีส่วนร่วมกับชุมชนตำบลโคกตะเคียน โดยมีขั้นตอนดังนี้

ขั้นตอนการวางแผน: ประสานงานและวางแผนร่วมกับผู้นำชุมชน เพื่อสำรวจข้อมูลพื้นฐานและถอดบทเรียนการดำเนินงานที่ผ่านมา นำไปสู่การออกแบบกิจกรรมที่ตอบสนองต่อความต้องการของชุมชนอย่างแท้จริง
ขั้นตอนการปฏิบัติการ (Workshop): จัด กิจกรรมอบรมเชิงปฏิบัติการ “การย้อมผ้าไหมลายอัตลักษณ์ด้วยสีธรรมชาติ” โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อยกระดับทักษะการผลิตผ้าไหมของชุมชนให้มีคุณภาพและมูลค่าสูงขึ้น โดยได้รับเกียรติจากคณะวิทยากรผู้ผสมผสานองค์ความรู้ทางวิชาการและภูมิปัญญาดั้งเดิม ได้แก่
           – ผู้ช่วยศาสตราจารย์นิภาศักดิ์ คงงาม จากคณะวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี
           – นายบันเทิง ว่องไว (ผู้ชำนาญการด้านการผลิตไหมมูลค่าสูงด้วยสีธรรมชาติ)
           – นายบุญทัน ว่องไว (ผู้ชำนาญการด้านการทอและย้อมไหมด้วยสีธรรมชาติ)

มีชาวบ้านในชุมชนผู้มีความสนใจในการยกระดับทักษะการย้อมผ้าเข้าร่วมกิจกรรม จำนวน 50 คน
องค์ความรู้ที่เกิดขึ้น: ผู้เข้าร่วมได้เรียนรู้และฝึกปฏิบัติ เทคนิคการย้อมสีธรรมชาติให้มีความสม่ำเสมอ ซึ่งเป็นหัวใจสำคัญของการผลิตผ้าไหมมูลค่าสูง เข้าใจกระบวนการสกัดสีจากวัตถุดิบธรรมชาติ และวิธีการเก็บรักษาน้ำย้อมอย่างถูกวิธี
เสียงสะท้อนจากผู้เข้าร่วม: ผู้เข้าร่วมมีความพึงพอใจและสามารถนำความรู้ไปปฏิบัติได้จริง เห็นได้จากการผสมสีย้อมให้ได้เฉดที่ต้องการและได้ผลงานที่มีสีสม่ำเสมอสวยงาม อย่างไรก็ตาม มีข้อเสนอแนะว่าควรขยายระยะเวลาการอบรมเป็น 5 วัน เพื่อให้มีเวลาในการฝึกฝนและซักถามข้อสงสัยได้มากขึ้น ซึ่งวิทยากรได้แก้ไขปัญหาเฉพาะหน้าด้วยการสร้างกลุ่ม LINE เพื่อเป็นช่องทางในการให้คำปรึกษาหลังการอบรม ทำให้ผู้เข้าร่วมสามารถทำงานต่อได้อย่างมั่นใจ

สรุปผล: โครงการบรรลุวัตถุประสงค์เป็นอย่างดี สังเกตได้จากผลงานผ้าไหมของผู้เข้าร่วมที่มีคุณภาพสูงขึ้น และความสามารถในการนำเทคนิคไปประยุกต์ใช้ได้จริง การย้อมสีธรรมชาติไม่เพียงแต่เป็นการอนุรักษ์ภูมิปัญญา แต่ยังเป็นเครื่องมือสำคัญในการเพิ่มมูลค่าทางเศรษฐกิจให้แก่ชุมชน
แนวทางต่อยอด: ควรส่งเสริมให้มีการนำลวดลายและเทคนิคการย้อมสีที่เป็นอัตลักษณ์ของชุมชนไปดำเนินการขอความคุ้มครองทรัพย์สินทางปัญญา เช่น การจดลิขสิทธิ์ หรืออนุสิทธิบัตร เพื่อสร้างความยั่งยืนและป้องกันการลอกเลียนแบบ
ข้อเสนอเพื่อความยั่งยืน: การพัฒนาทักษะควรดำเนินไปพร้อมกับการสร้างช่องทางการตลาดและสร้างแบรนด์ชุมชนให้เป็นที่รู้จักในวงกว้าง เพื่อให้ผลิตภัณฑ์สามารถจำหน่ายได้ในราคาที่เหมาะสมและสร้างรายได้กลับสู่ชุมชนได้อย่างต่อเนื่อง