โครงการนี้จัดทำขึ้นภายใต้โครงการยุทธศาสตร์มหาวิทยาลัยราชภัฏเพื่อการพัฒนาท้องถิ่นตามพระราโชบาย ระยะ 20 ปี (พ.ศ. 2560-2579) ประจำปีงบประมาณ 2568 โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อบูรณาการผู้ประกอบการรายใหม่ที่ใช้นวัตกรรมเพื่อสร้างมูลค่าเพิ่มให้กับสินค้าชุมชนในพื้นที่ตำบลท่าสว่าง อำเภอเมือง จังหวัดสุรินทร์ ได้แก่ บ้านอังกัญ, บ้านละเอาะ และบ้านท่าสว่าง ภายหลังการปรับบทบาทมหาวิทยาลัย เพื่อขับเคลื่อนเศรษฐกิจ สังคม และชุมชนในพื้นที่ใช้การบูรณาการแก้ไขปัญหาในมิติต่างๆ เพื่อให้สามารถยกระดับเศรษฐกิจเกิดความยั่งยืน สำหรับปีงบประมาณ 2568 กระทรวงการอุดมศึกษา วิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม (อว.) ยังคงมุ่งเน้นเพิ่มศักยภาพและขีดความสามารถในการแข่งขันของภาคการผลิตในพื้นที่ด้วยองค์ความรู้ เทคโนโลยี การวิจัยและนวัตกรรม  มหาวิทยาลัยราชภัฏสุรินทร์จึงได้ร่วมเป็นส่วนหนึ่งของชุมชนในการพัฒนาพื้นที่ และส่งเสริมให้ผู้เรียนมีส่วนร่วมในการทำกิจกรรมต่างๆ กับสังคม

พื้นที่ชุมชนตำบลท่าสว่าง อำเภอเมือง จังหวัดสุรินทร์ มีผลิตภัณฑ์ชุมชนเป้าหมายเข้าร่วมโครงการ ได้แก่ ผลิตภัณฑ์ผักอินทรีย์ของวิสาหกิจชุมชนอังกัญรุ่งเรือง ผลิตภัณฑ์แปรรูปอาหารจากจิ้งหรีดของกลุ่มวิสาหกิจชุมชนผู้เลี้ยงจิ้งหรีดบ้านละเอาะ และผลิตภัณฑ์ผ้าของวิสาหกิจชุมชนกลุ่มสตรีทอผ้าบ้านท่าสว่าง จากการลงพื้นที่ สำรวจความต้องการและความคาดหวังของคนในชุมชนพื้นที่ตำบลท่าสว่าง อำเภอเมือง จังหวัดสุรินทร์ ชุมชนต้องการให้หน่วยงานสนับสนุน เสริมสร้างความเข้มแข็งทางเศรษฐกิจของชุมชน ซึ่งส่งผลให้ชุมชนมีองค์ความรู้สามารถพัฒนาให้ผลิตภัณฑ์ให้มีมูลค่าเพิ่ม ตอบสนองความต้องการของลูกค้า ทำให้เกิดการสร้างรายได้ในชุมชน ส่งผลให้ชุมชนเห็นคุณค่าของวิถีชีวิตและเสริมสร้างความเข้มแข็งทางเศรษฐกิจของชุมชน

การพัฒนาผลิตภัณฑ์เพื่อสร้างมูลค่าเพิ่มให้กับผลิตภัณฑ์ชุมชน มีวัตถุประสงค์เพื่อนำองค์ความรู้ที่มีความเหมาะสมต่อชุมชนไปใช้ในการแก้ปัญหาและพัฒนาท้องถิ่น สร้างการมีส่วนร่วมของชุมชนในการพัฒนาผลิตภัณฑ์ ทำให้ผลิตภัณฑ์นั้นดูมีคุณค่า มีเอกลักษณ์และสามารถเพิ่มมูลค่าให้กับผลิตภัณฑ์ได้ สำหรับแนวทางการจัดการผลิตภัณฑ์ คือ การเพิ่มมูลค่าเพิ่ม ประกอบด้วย การเรียนรู้ภูมิปัญญา การรวมกลุ่มผ่านกระบวนการพัฒนาผลิตภัณฑ์ชุมชน โดยพิจารณาถึงทุนของชุมชน การสำรวจตลาด การจัดการชุมชนเพื่อรองรับการพัฒนาผลิตภัณฑ์กับการมีส่วนร่วมในกิจกรรมของชุมชน และระบบการเรียนรู้โดยมีภูมิปัญญาท้องถิ่นเป็นแกนกลาง

ดังนั้น ผู้จัดทำโครงการจึงสนใจที่จะสร้างมูลค่าเพิ่มให้กับผลิตภัณฑ์ชุมชนของผู้ประกอบการพื้นที่ชุมชนท่าสว่าง อำเภอเมือง จังหวัดสุรินทร์ เพื่อให้ทราบถึงแนวคิด วิธีการสร้างมูลค่าเพิ่มให้กับผลิตภัณฑ์ อีกทั้งยังช่วยส่งเสริมคนในชุมชนมีแรงจูงใจในการพัฒนาผลิตภัณฑ์ชุมชน สามารถนำไปศึกษาเพื่อต่อยอดและสร้างอาชีพ สร้างผู้ประกอบการมืออาชีพในพื้นที่ และทำให้เกิดการสานต่อผลิตภัณฑ์อย่างต่อเนื่องและเป็นรูปธรรม

ลงพื้นที่บ้านอังกัญ, บ้านละเอาะ และบ้านท่าสว่าง ตำบลท่าสว่าง อำเภอเมือง จังหวัดสุรินทร์

จากการลงพื้นที่สำรวจความต้องการของชุมชน พบว่าชุมชนต้องการให้หน่วยงานภายนอกเข้ามาสนับสนุนและเสริมสร้างความเข้มแข็งทางเศรษฐกิจ โดยการให้องค์ความรู้เพื่อพัฒนาผลิตภัณฑ์ให้มีมูลค่าเพิ่ม สามารถสร้างรายได้ และทำให้คนในชุมชนเห็นคุณค่าของวิถีชีวิตดั้งเดิม

1) ความสำคัญของโครงการ

โครงการนี้มีความสำคัญในการช่วยยกระดับคุณภาพชีวิตและเศรษฐกิจฐานรากในชุมชน ผ่านการสร้างองค์ความรู้และทักษะให้แก่สมาชิกกลุ่มและครัวเรือนยากจนเป้าหมายในการพัฒนาผลิตภัณฑ์ชุมชนให้มีคุณภาพและมูลค่าเพิ่ม ซึ่งจะนำไปสู่การสร้างรายได้ที่มั่นคงและยั่งยืน

2) เกี่ยวข้องกับ SDG เบื้องต้นข้อใดบ้าง

เป้าหมายที่ 1 ขจัดความยากจน (No Poverty)

เป้าหมายที่ 8 การจ้างงานที่มีคุณค่าและการเติบโตทางเศรษฐกิจ (Decent Work and Economic Growth)

เป้าหมายที่ 9 อุตสาหกรรม นวัตกรรม และโครงสร้างพื้นฐาน (Industry, Innovation and Infrastructure)

1. เพื่อสร้างองค์ความรู้และทักษะด้านนวัตกรรมการพัฒนาผลิตภัณฑ์ชุมชนให้แก่สมาชิกกลุ่มและครัวเรือนเป้าหมาย
2. เพื่อส่งเสริมให้เกิดการสร้างมูลค่าเพิ่มให้กับผลิตภัณฑ์ชุมชน และสามารถสร้างอาชีพ สร้างรายได้ที่ยั่งยืนให้แก่คนในชุมชน
3. เพื่อทดลองแนวทางการบูรณาการองค์ความรู้จากมหาวิทยาลัยสู่ชุมชน ผ่านการทำงานร่วมกับวิสาหกิจชุมชนในพื้นที่อย่างเป็นรูปธรรม

ขั้นตอนที่ 1 การสำรวจและวางแผน (ช่วงต้นปีงบประมาณ 2568)

ลงพื้นที่สำรวจความต้องการของชุมชน ศึกษาภูมิปัญญาและวัตถุดิบที่มีอยู่ กับผู้นำชุมชนและสมาชิกในวิสาหกิจชุมชนเป้าหมายทั้ง 3 แห่ง

ขั้นตอนที่ 2 การจัดกิจกรรมอบรมและถ่ายทอดความรู้ (ช่วงกลางปีงบประมาณ 2568)

จัดอบรมเชิงปฏิบัติการ และบรรยายให้ความรู้ โดยวิทยากร อาจารย์และบุคลากรจากมหาวิทยาลัยราชภัฏสุรินทร์ ให้กับสมาชิกในกลุ่มวิสาหกิจชุมชนและครัวเรือนยากจนเป้าหมายไม่น้อยกว่า 30 คน

• การวางแผนการผลิตและวัตถุดิบสำหรับผลิตภัณฑ์ชุมชน
• การพัฒนาผลิตภัณฑ์ชุมชน เช่น ผลิตภัณฑ์ผ้าทอ อาหารแปรรูป และผักอินทรีย์
• การพัฒนาและออกแบบบรรจุภัณฑ์เพื่อเพิ่มมูลค่าสินค้า

ขั้นตอนที่ 3 การให้คำปรึกษาและติดตามผล (ช่วงปลายปีงบประมาณ 2568)

ลงพื้นที่ให้คำปรึกษาและติดตามผลการพัฒนาผลิตภัณฑ์อย่างต่อเนื่องกับนวัตกรชุมชนและสมาชิกที่เข้าร่วมโครงการ

ขั้นตอนที่ 4 การสรุปและจัดทำรายงานผล (ช่วงสิ้นสุดปีงบประมาณ 2568)

สรุปผลการดำเนินงานทั้งหมด และจัดทำรายงานเพื่อประเมินผลสำเร็จของโครงการ

บรรยากาศการทำกิจกรรมเชิงปฏิบัติการ

ซึ่งผู้เข้าร่วมกำลังแลกเปลี่ยนเรียนรู้ร่วมกันเพื่อพัฒนาผลิตภัณฑ์ท้องถิ่น

การแปรรูปอาหารข้าวเกรียบจิ้งหรีด

“นวัตกรชุมชน” ซึ่งได้รับการฝึกฝนจากโครงการ พร้อมที่จะเป็นแกนนำในการถ่ายทอดองค์ความรู้

และขับเคลื่อนการพัฒนาท้องถิ่นต่อไป

การย้อมไหมจากวัตถุดิบธรรมชาติ

ผู้เข้าร่วมโครงการซึ่งเป็นตัวแทนจากครัวเรือนยากจนและกลุ่มวิสาหกิจชุมชน

ได้รับการถ่ายทอดองค์ความรู้และทักษะที่นำไปสู่การสร้างอาชีพ

อาจารย์และบุคลากรจากมหาวิทยาลัยราชภัฏสุรินทร์กำลังบรรยายและให้ความรู้แก่สมาชิกในชุมชนเกี่ยวกับนวัตกรรมในการพัฒนาผลิตภัณฑ์ชุมชน

จำนวนผู้เข้าร่วม สมาชิกในชุมชน ตัวแทนสมาชิกครัวเรือนยากจน ตำบลท่าสว่างและประชาชนที่สนใจ  คณะทำงานประกอบด้วยอาจารย์ บุคลากร และนักศึกษา จำนวน 30 คน ได้รับความรู้จากโครงการดังกล่าวสามารถพัฒนาผลิตภัณฑ์ให้มีมูลค่าเพิ่ม ตอบสนองความต้องการของลูกค้า ทำให้เกิดการสร้างรายได้ในชุมชน    

และความเห็นจากผู้เข้าร่วม คือควรมีการสนับสนุนการทำกิจกรรมอย่างต่อเนื่อง และมีความหลากหลาย

โครงการ “การบูรณาการผู้ประกอบการรายใหม่ที่ใช้นวัตกรรมเพื่อสร้างมูลค่าเพิ่มให้กับสินค้าชุมชน” ประสบความสำเร็จตามวัตถุประสงค์ที่ตั้งไว้ โดยมีผลลัพธ์ที่สำคัญดังนี้

1) จำนวนผู้เข้าร่วม

มีผู้สนใจเข้าร่วมโครงการจำนวนไม่น้อยกว่า 30 คน ซึ่งรวมถึงสมาชิกกลุ่มวิสาหกิจชุมชนและครัวเรือนยากจนเป้าหมายในพื้นที่ 3 หมู่บ้าน ได้แก่ บ้านอังกัญ, บ้านละเอาะ และบ้านท่าสว่าง

2) สิ่งที่ผู้เข้าร่วมได้เรียนรู้ / เปลี่ยนแปลง

ผู้เข้าร่วมได้รับองค์ความรู้และทักษะใหม่ๆ จากวิทยากรผู้เชี่ยวชาญของมหาวิทยาลัยราชภัฏสุรินทร์ในหลากหลายด้าน เช่น การวางแผนการผลิต การพัฒนาผลิตภัณฑ์ชุมชนให้มีคุณภาพ และการออกแบบบรรจุภัณฑ์ที่น่าสนใจ ซึ่งช่วยให้พวกเขาสามารถนำความรู้ไปประยุกต์ใช้ในการพัฒนาผลิตภัณฑ์ของตนเองได้จริง

เกิดการสร้างนวัตกรชุมชนขึ้น 3 คน ซึ่งเป็นผู้นำกลุ่มที่สามารถเป็นแกนนำในการถ่ายทอดความรู้และเป็นที่ปรึกษาให้กับสมาชิกคนอื่นๆ ในชุมชนได้

3) ข้อค้นพบหรือสิ่งที่ได้ทดลอง

โครงการได้มีการทดลองนำนวัตกรรมมาประยุกต์ใช้กับผลิตภัณฑ์ชุมชนดั้งเดิม ทำให้สามารถพัฒนาผลิตภัณฑ์ขึ้น มีมูลค่าเพิ่มและเป็นที่สนใจของตลาด

ข้อค้นพบที่สำคัญคือ การบูรณาการองค์ความรู้จากสถาบันการศึกษากับภูมิปัญญาท้องถิ่นผ่านการทำงานร่วมกับวิสาหกิจชุมชนอย่างใกล้ชิด เป็นแนวทางที่มีประสิทธิภาพในการขับเคลื่อนการพัฒนาเศรษฐกิจฐานรากอย่างยั่งยืน

4) ความเห็นจากผู้เข้าร่วม

โครงการนี้ช่วยให้กลุ่มผ้าทอของเราได้มองเห็นโอกาสใหม่ๆ ในการพัฒนาผลิตภัณฑ์ อาจารย์ได้สอนเรื่องการออกแบบและการพัฒนาบรรจุภัณฑ์ให้ทันสมัยมากขึ้น ทำให้ผ้าทอของเราดูมีมูลค่าและน่าสนใจมากขึ้น สิ่งที่ประทับใจคือการทำงานร่วมกันกับทีมงานจากมหาวิทยาลัย อาจารย์ลงพื้นที่มาให้คำปรึกษาและช่วยเราแก้ปัญหาต่างๆ ทำให้เรามีความมั่นใจและกล้าที่จะพัฒนาผลิตภัณฑ์ต่อไป

โครงการนี้บรรลุเป้าหมายตามที่ตั้งไว้ได้อย่างเป็นรูปธรรม โดยสามารถสร้างองค์ความรู้ด้านนวัตกรรมและทักษะในการพัฒนาผลิตภัณฑ์ให้แก่สมาชิกกลุ่มและครัวเรือนยากจนในพื้นที่เป้าหมายได้สำเร็จ ส่งผลให้เกิดการสร้างผลิตภัณฑ์ชุมชนที่มีมูลค่าเพิ่ม และเกิดนวัตกรชุมชน ซึ่งจะเป็นกำลังสำคัญในการขับเคลื่อนการพัฒนาท้องถิ่นต่อไป โดยมีผลลัพธ์ในด้านต่าง ๆ ได้แก่ผู้ประกอบการรายใหม่เพิ่มขึ้น และมีความรู้ด้านนวัตกรรมและการตลาดมากขึ้น สินค้าชุมชนมีมูลค่าเพิ่ม ผ่านการพัฒนาบรรจุภัณฑ์ การแปรรูป และชุมชนมีรายได้เพิ่มขึ้น โครงการนี้เป็นจุดเริ่มต้นที่ดีในการพัฒนาเศรษฐกิจฐานราก โดยใช้ความคิดสร้างสรรค์ และนวัตกรรมเป็นเครื่องมือหลัก หากมีการต่อยอดและวางแผนจะสามารถนำไปสู่ความยั่งยืนและการขจัดความยากจนได้

แนวทางต่อยอด ควรมีการขยายผลการดำเนินงานไปยังหมู่บ้านหรือวิสาหกิจชุมชนอื่นๆ ที่มีศักยภาพ เพื่อให้เกิดประโยชน์ในวงกว้างมากขึ้น ส่วนการสร้างความยั่งยืนในอนาคต ควรจัดทำแผนการดำเนินงานระยะยาวเพื่อติดตามผลและให้คำปรึกษาอย่างต่อเนื่อง รวมถึงส่งเสริมให้ชุมชนสามารถบริหารจัดการโครงการและพัฒนาผลิตภัณฑ์ได้ด้วยตนเองในอนาคต