ชุมชนบ้านหนองคันนาเป็นพื้นที่ที่มีศักยภาพด้านภูมิปัญญาท้องถิ่น โดยเฉพาะการใช้สมุนไพรและการผลิตสินค้าในครัวเรือน แต่กลับเผชิญกับปัญหาสำคัญหลายด้าน ไม่ว่าจะเป็น การขาดมาตรฐานผลิตภัณฑ์ การเข้าถึงตลาดที่จำกัด และการปรับตัวให้เข้ากับยุคดิจิทัล ปัญหาเหล่านี้ทำให้สินค้าชุมชนไม่สามารถแข่งขันได้ในวงกว้าง และยังไม่สร้างรายได้ที่มั่นคงแก่ครัวเรือน อีกทั้งยังสะท้อนความต้องการเร่งด่วนของชุมชนในการ ยกระดับคุณภาพสินค้า พัฒนาทักษะด้านการตลาด และเชื่อมโยงเข้าสู่แพลตฟอร์มออนไลน์ เพื่อให้สามารถเข้าถึงผู้บริโภคได้มากขึ้น

ด้วยเหตุนี้ โครงการ “เศรษฐกิจฐานรากเข้มแข็ง หนองคันนาต้นแบบชุมชนยั่งยืน” จึงมีความสำคัญอย่างยิ่ง เนื่องจากเป็นกลไกที่ช่วย เสริมสร้างขีดความสามารถของชุมชน ทั้งด้านการผลิตและการจัดการตลาด โดยบูรณาการองค์ความรู้ทางวิชาการของมหาวิทยาลัยเข้ากับภูมิปัญญาท้องถิ่น ไม่เพียงช่วยให้ชุมชนมีรายได้เพิ่มขึ้น แต่ยังสร้างต้นแบบการพัฒนาที่สามารถขยายผลไปยังพื้นที่อื่นได้ โครงการนี้ยังช่วยให้นักศึกษาและเยาวชนในพื้นที่ได้เรียนรู้จากการปฏิบัติจริง เกิดการแลกเปลี่ยนระหว่างวิชาการและประสบการณ์ของชุมชน ซึ่งสอดคล้องกับแนวทางการพัฒนาที่มุ่งเน้นการมีส่วนร่วมและการพึ่งพาตนเองอย่างยั่งยืน

การดำเนินงานในครั้งนี้จัดโดยอ.ดร.อุษา  กลมพันธ์ ผศ.กาญจนา  เถาว์ชาลีผศ.พงษ์พันธ์  พึ่งตนนางสาวศศิธร   จันครา  ภายใต้การกำกับดูแลของผศ.อัชราพร  สุขทอง คณบดีคณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยราชภัฏสุรินทร์ ภายใต้โครงการยุทธศาสตร์มหาวิทยาลัยราชภัฏเพื่อการพัฒนาท้องถิ่น โดยลงพื้นที่ บ้านหนองคันนา อำเภอเมือง จังหวัดสุรินทร์ ในช่วงปีงบประมาณ พ.ศ. 2568 ซึ่งมีกิจกรรมสำคัญ อาทิ การอบรมเชิงปฏิบัติการ การถอดบทเรียน และการพัฒนาช่องทางตลาดออนไลน์ เพื่อให้ชุมชนสามารถพัฒนาได้อย่างเป็นระบบ

ในด้านการเชื่อมโยงกับเป้าหมายการพัฒนาที่ยั่งยืน (SDGs) โครงการนี้สัมพันธ์กับหลายข้อ ได้แก่ SDG 1 ขจัดความยากจน (No Poverty): สร้างอาชีพและรายได้ให้กับครัวเรือน SDG 8 การจ้างงานที่มีคุณค่าและการเติบโตทางเศรษฐกิจ (Decent Work and Economic Growth): พัฒนาทักษะและเสริมศักยภาพด้านอาชีพ SDG 11 เมืองและถิ่นฐานมนุษย์อย่างยั่งยืน (Sustainable Cities and Communities): ส่งเสริมให้ชุมชนพึ่งพาตนเองได้และเป็นพื้นที่ต้นแบบ SDG 17 ความร่วมมือเพื่อการพัฒนาที่ยั่งยืน (Partnerships for the Goals): บูรณาการความร่วมมือระหว่างมหาวิทยาลัย หน่วยงานรัฐ เอกชน และชุมชน

3. วัตถุประสงค์ เพื่อยกระดับมาตรฐานผลิตภัณฑ์ชุมชนบ้านหนองคันนา โดยบูรณาการภูมิปัญญาท้องถิ่นเข้ากับองค์ความรู้ทางวิชาการและนวัตกรรมสมัยใหม่ เพิ่มโอกาสทางการตลาดและช่องทางการจำหน่าย ผ่านแพลตฟอร์มออนไลน์และรูปแบบการตลาดเชิงสร้างสรรค์ เพื่อสร้างรายได้ที่มั่นคงแก่ชุมชน เพื่อ เสริมสร้างศักยภาพคนในชุมชน ทั้งกลุ่มอาชีพ วิสาหกิจชุมชน และเยาวชน ให้มีทักษะด้านการผลิต การจัดการ และการบริหารจัดการธุรกิจชุมชน เพื่อสร้างต้นแบบชุมชนเข้มแข็งที่พึ่งพาตนเองได้ และสามารถขยายผลไปยังพื้นที่อื่น ๆ ตามเป้าหมายการพัฒนาที่ยั่งยืน (SDGs)

การดำเนินงานของโครงการ “เศรษฐกิจฐานรากเข้มแข็ง หนองคันนาต้นแบบชุมชนยั่งยืน” มุ่งเน้นการบูรณาการความรู้ทางวิชาการกับภูมิปัญญาท้องถิ่น โดยจัดกิจกรรมที่หลากหลาย ทั้งในรูปแบบอบรม เวิร์กช็อป และการลงพื้นที่จริง เพื่อให้เกิดการเรียนรู้ร่วมกันระหว่างมหาวิทยาลัยและชุมชน การดำเนินงานมีลำดับขั้นตอนอย่างชัดเจน ดังนี้

• ขั้นที่ 1: การประชุมเตรียมการและสำรวจพื้นที่ ทีมงานมหาวิทยาลัยร่วมกับผู้นำชุมชนและกลุ่มอาชีพ สำรวจข้อมูลพื้นฐาน ปัญหา และความต้องการของชุมชน โดยคณาจารย์ นักศึกษา และผู้นำชุมชนบ้านหนองคันนา

• ขั้นที่ 2: การอบรมเชิงปฏิบัติการ (Workshop) จัดการอบรมเกี่ยวกับการพัฒนาผลิตภัณฑ์ การสร้างมาตรฐานบรรจุภัณฑ์ การตลาดออนไลน์ และการใช้แพลตฟอร์มดิจิทัล สมาชิกกลุ่มวิสาหกิจชุมชน เยาวชน และกลุ่มแม่บ้าน เวิร์กช็อปเชิงลงมือปฏิบัติ พร้อมการแลกเปลี่ยนความคิดเห็น

• ขั้นที่ 3: การลงพื้นที่ติดตามและให้คำปรึกษา ทีมงานมหาวิทยาลัยลงพื้นที่เพื่อติดตามการนำความรู้ไปใช้จริง พร้อมให้คำแนะนำเฉพาะด้าน เช่น เทคนิคการผลิต การบริหารจัดการต้นทุน และการขยายตลาด กับกลุ่มอาชีพในชุมชน ผู้ประกอบการรายย่อย และนักศึกษา

• ขั้นที่ 4: เวทีนำเสนอและแลกเปลี่ยนเรียนรู้ จัดเวทีสรุปผลการดำเนินงาน นำเสนอผลิตภัณฑ์และแนวทางการพัฒนาต่อไป พร้อมเปิดโอกาสให้ผู้เข้าร่วมสะท้อนความคิดเห็นของชาวบ้าน นักศึกษา หน่วยงานภาครัฐ และภาคีเครือข่าย โดยใช้เวทีเสวนาและการจัดนิทรรศการผลิตภัณฑ์

• วิทยากร: อาจารย์และนักวิชาการจากคณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยราชภัฏสุรินทร์ รวมถึงผู้เชี่ยวชาญด้านสมุนไพร บรรจุภัณฑ์ และการตลาดออนไลน์

• ผู้เข้าร่วม:

• กลุ่มวิสาหกิจชุมชนบ้านหนองคันนา
• กลุ่มแม่บ้านและเกษตรกรรายย่อย
• เยาวชนและนักศึกษาในพื้นที่
• หน่วยงานภาครัฐและภาคีเครือข่ายที่เกี่ยวข้อง

สรุปได้ว่า โครงการนี้เน้นกระบวนการเรียนรู้แบบมีส่วนร่วม (Participatory Approach) ผ่านการอบรม เวิร์กช็อป และการลงพื้นที่จริง ทำให้ชุมชนได้รับองค์ความรู้ที่สามารถนำไปประยุกต์ใช้ได้ทันที และเกิดการแลกเปลี่ยนที่สร้างความเข้มแข็งอย่างยั่งยืน

การดำเนินงานโครงการ “เศรษฐกิจฐานรากเข้มแข็ง หนองคันนาต้นแบบชุมชนยั่งยืน” ได้รับความร่วมมืออย่างกว้างขวางจากคนในชุมชนและหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง โดยมีผู้เข้าร่วมกิจกรรมมากกว่า 40–50 คน ครอบคลุมทั้งกลุ่มวิสาหกิจชุมชน กลุ่มแม่บ้าน เกษตรกรรายย่อย เยาวชน ตลอดจนคณาจารย์และนักศึกษาที่ลงพื้นที่ร่วมปฏิบัติการ ถือเป็นการสร้างเครือข่ายการเรียนรู้แบบมีส่วนร่วมที่หลากหลาย

สิ่งสำคัญที่ผู้เข้าร่วมได้เรียนรู้และเกิดการเปลี่ยนแปลง คือการตระหนักถึง คุณค่าของภูมิปัญญาท้องถิ่นเมื่อผสานกับองค์ความรู้สมัยใหม่ ไม่ว่าจะเป็นการพัฒนามาตรฐานผลิตภัณฑ์ การออกแบบบรรจุภัณฑ์ การใช้สื่อดิจิทัลเพื่อประชาสัมพันธ์สินค้า และการวางแผนด้านการตลาด ผู้เข้าร่วมหลายคนยอมรับว่าก่อนหน้านี้ยังขาดทักษะด้านการสื่อสารและการเข้าถึงตลาด แต่หลังจากเข้าร่วมโครงการสามารถมองเห็นโอกาสใหม่ ๆ ในการขยายช่องทางการจำหน่าย ทั้งในระดับชุมชนและตลาดออนไลน์ ระหว่างการดำเนินงานยังพบ ข้อค้นพบที่มีคุณค่า เช่น การนำสมุนไพรท้องถิ่นมาแปรรูปเป็นผลิตภัณฑ์ที่หลากหลาย ทั้งในรูปแบบชาชง น้ำมันนวด หรือผลิตภัณฑ์บำรุงผิว ซึ่งไม่เพียงช่วยเพิ่มมูลค่าให้กับทรัพยากรที่มีอยู่ แต่ยังสามารถสร้างจุดขายใหม่ให้กับชุมชนได้ นอกจากนี้ยังได้ทดลองสร้างต้นแบบผลิตภัณฑ์ร่วมกัน เพื่อให้ชาวบ้านได้เห็นกระบวนการจริงตั้งแต่ต้นจนจบ และนำไปต่อยอดด้วยตนเอง

ความคิดเห็นจากผู้เข้าร่วมส่วนใหญ่เป็นไปในเชิงบวก หลายคนสะท้อนว่าโครงการนี้ช่วย เปิดมุมมองใหม่ ทำให้เห็นแนวทางพัฒนาเศรษฐกิจชุมชนอย่างเป็นระบบ ทั้งยังสร้างแรงบันดาลใจในการรวมกลุ่มและทำงานร่วมกันอย่างเข้มแข็ง ชาวบ้านบางส่วนเสนอว่าควรมีการต่อยอดโครงการอย่างต่อเนื่อง โดยเฉพาะการสนับสนุนด้านการสร้างแบรนด์และการเข้าถึงตลาดที่กว้างขึ้น ขณะที่นักศึกษาแสดงความเห็นว่าได้เรียนรู้ทักษะจริงนอกห้องเรียน และเข้าใจบริบทของการพัฒนาท้องถิ่นมากยิ่งขึ้น

ผลลัพธ์ของโครงการนี้ไม่เพียงสร้างความรู้และทักษะใหม่ให้กับชุมชน แต่ยังสร้าง ความมั่นใจและแรงบันดาลใจ ให้แก่ผู้เข้าร่วมทุกกลุ่ม พร้อมทั้งเปิดโอกาสให้เกิดการทดลองและค้นหานวัตกรรมจากฐานทรัพยากรที่มีอยู่ในพื้นที่ เพื่อมุ่งสู่การเป็นชุมชนต้นแบบที่ยั่งยืนในอนาคต

           ประการแรก โครงการนี้สัมพันธ์กับ SDG 1: ขจัดความยากจน (No Poverty) เพราะมุ่งสร้างรายได้และเสริมอาชีพให้แก่ครัวเรือนในชุมชนหนองคันนา ผ่านการพัฒนาผลิตภัณฑ์ การฝึกอบรมทักษะ และการเชื่อมโยงสู่ตลาดออนไลน์ ทำให้คนในชุมชนมีรายได้ที่มั่นคงและลดความเปราะบางทางเศรษฐกิจ

          ประการที่สอง เชื่อมโยงกับ SDG 8: การจ้างงานที่มีคุณค่าและการเติบโตทางเศรษฐกิจ (Decent Work and Economic Growth) โดยเปิดโอกาสให้คนในชุมชน โดยเฉพาะกลุ่มแม่บ้าน เกษตรกรรายย่อย และเยาวชน ได้เรียนรู้ทักษะใหม่ ๆ ทั้งด้านการผลิตและการบริหารจัดการธุรกิจ นอกจากนี้ยังเป็นการสร้างความรู้ด้านการตลาดดิจิทัลที่สอดรับกับการเปลี่ยนแปลงของสังคมและเศรษฐกิจยุคใหม่

          ประการที่สาม โครงการมีความเชื่อมโยงกับ SDG 11: เมืองและถิ่นฐานมนุษย์อย่างยั่งยืน (Sustainable Cities and Communities) เนื่องจากมุ่งสร้างชุมชนต้นแบบที่สามารถพึ่งพาตนเองได้ มีการจัดการทรัพยากรและภูมิปัญญาท้องถิ่นอย่างเหมาะสม เกิดการรวมกลุ่มและทำงานร่วมกันอย่างเข้มแข็ง ซึ่งเป็นพื้นฐานสำคัญของการพัฒนาชุมชนให้มั่นคงและยั่งยืน

         ประการที่สี่ เชื่อมโยงกับ SDG 17: ความร่วมมือเพื่อการพัฒนาที่ยั่งยืน (Partnerships for the Goals) เพราะโครงการนี้เกิดจากความร่วมมือของมหาวิทยาลัย หน่วยงานรัฐ ภาคเอกชน และชุมชนในพื้นที่ ผ่านกิจกรรมอบรม เวิร์กช็อป และเวทีเสวนาที่เปิดโอกาสให้ทุกฝ่ายได้แลกเปลี่ยนเรียนรู้และกำหนดแนวทางการพัฒนาไปด้วยกัน

          ความเชื่อมโยงของโครงการหนองคันนากับ SDGs ครอบคลุมทั้งด้านเศรษฐกิจ สังคม และความร่วมมือ โดยชี้ให้เห็นว่าการพัฒนาท้องถิ่นหากขับเคลื่อนอย่างเป็นระบบและมีส่วนร่วม ย่อมสามารถตอบโจทย์การพัฒนาที่ยั่งยืนได้ทั้งในระดับพื้นที่และระดับประเทศ

          การดำเนินงานโครงการ “เศรษฐกิจฐานรากเข้มแข็ง หนองคันนาต้นแบบชุมชนยั่งยืน” สามารถกล่าวได้ว่า บรรลุเป้าหมายที่ตั้งไว้ ทั้งในด้านการพัฒนามาตรฐานผลิตภัณฑ์ การเสริมศักยภาพคนในชุมชน และการสร้างช่องทางการตลาดใหม่ ๆ ผ่านแพลตฟอร์มออนไลน์ ผู้เข้าร่วมโครงการได้รับองค์ความรู้และทักษะที่สามารถนำไปใช้จริง สะท้อนให้เห็นถึงการเปลี่ยนแปลงเชิงบวกทั้งในระดับปัจเจกและระดับชุมชน

          อย่างไรก็ตาม เพื่อให้ผลของโครงการไม่หยุดเพียงครั้งเดียว จำเป็นต้องมี แนวทางการต่อยอดและการขยายผล ไปยังพื้นที่อื่น ๆ ที่มีลักษณะใกล้เคียง เช่น การจัดอบรมซ้ำในหมู่บ้านหรืออำเภอใกล้เคียง การขยายตลาดผลิตภัณฑ์ไปสู่เครือข่ายจังหวัดและภูมิภาค ตลอดจนการสร้างเครือข่ายผู้ประกอบการชุมชนที่เชื่อมโยงกันเพื่อแลกเปลี่ยนองค์ความรู้และทรัพยากร

          สำหรับ ข้อเสนอเพื่อความยั่งยืนในอนาคต ควรมุ่งเน้นการสร้างระบบสนับสนุนที่ต่อเนื่อง ได้แก่ การพัฒนาศักยภาพผู้นำชุมชน การสนับสนุนด้านการตลาดและการสร้างแบรนด์ผลิตภัณฑ์ชุมชน การพัฒนาตลาดออนไลน์ให้เข้มแข็ง รวมทั้งการสร้างความร่วมมืออย่างใกล้ชิดระหว่างมหาวิทยาลัย หน่วยงานรัฐ เอกชน และภาคประชาชน เพื่อให้ชุมชนสามารถพึ่งพาตนเองได้ในระยะยาว พร้อมทั้งต่อยอดเป็น “ชุมชนต้นแบบ” ที่สามารถเป็นแรงบันดาลใจให้แก่พื้นที่อื่น ๆ